ηώκαινο

ηώκαινο
Η δεύτερη υποπερίοδος του καινοζωικού αιώνα ή τριτογενούς, η έναρξη της οποίας υπολογίζεται πριν από περίπου 70 εκατομμύρια χρόνια. Διήρκεσε πιθανότατα 30 εκατομμύρια χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων αποτέθηκαν ιζήματα συνολικού πάχους πάνω από 6.000 μ. Μαζί με το παλαιόκαινο (που προηγείται) και το ολιγόκαινο (που έπεται) αποτελεί τη βάση του καινοζωικού αιώνα, που ονομάζεται παλαιογενές. Το η. υποδιαιρείται σε τέσσερις βαθμίδες: λουτήσιο, ωβέρσιο, μπαρτόνιο, λούδιο (Γερμανική Σχολή). Κατά τη Γαλλική Σχολή, το η. χωρίζεται σε κατώτερο –που αντιστοιχεί στο παλαιόκαινο– με τις βαθμίδες μόντιο, θανέτιο, σπαρνάσιο και υπρέσιο· σε μέσο, με τις βαθμίδες λουτήσιο και ωβέρσιο· και σε ανώτερο, με τις βαθμίδες μπαρτόνιο και λούδιο (αντίστοιχη θαλάσσια φάση των δύο τελευταίων είναι το πριαμπόνιο). Η τυπική σειρά του η. βρίσκεται στο αγγλοπαρισινό λεκανοπέδιο και αντιπροσωπεύεται κυρίως από κροκαλοπαγή, άμμους και ψαμμίτες, αργίλους, μάργες (μερικές φορές λιγνιτοφόρους), οργανογενείς ασβεστόλιθους, πισσολιθικούς ή κλασικούς γύψους κλπ. Το η. στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται από την επανάληψη επικλύσεων (προέλαση της θάλασσας στην ξηρά εξαιτίας ταπείνωσής της) και αποχωρήσεων (ύστερα από την έξαρση της ξηράς). Στα Β αναδύθηκε το Βόρειο-Ατλαντικό και Σινο-Σιβηρικό ηπειρωτικό σύνολο· στα Ν δημιουργήθηκε η Αφρικανο-Βραζιλιανή ήπειρος, με παράρτημα την Ινδική Χερσόνησο. Ανάμεσα στους δύο αυτούς ηπειρωτικούς όγκους απλωνόταν η Μεσόγειος θάλασσα (ή Τηθύς), που κάλυπτε μέρος της κεντρικής και νότιας Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής. Στα Α επικοινωνούσε με τον Ινδικό ωκεανό, ενώ στα Δ κάλυπτε την Κεντρική Αμερική και έφτανε έως τον Ειρηνικό ωκεανό. Κατά το η., η αλπική ορεογένεση, η αρχή της οποίας βρίσκεται στα τέλη του κρητιδικού, άρχισε να προκαλεί τις μετατροπές εκείνες που έγιναν αιτία να αποκτήσει η Ευρώπη (κατά τη διάρκεια του τριτογενούς και τεταρτογενούς) τη σημερινή μορφή της. Πτυχώθηκαν και αναδύθηκαν οριστικά τα όρη της Προβηγκίας και τα Πυρηναία, ενώ άρχιζε η πτύχωση της Αλπικής οροσειράς, οι οξύτερες φάσεις της οποίας συντελέστηκαν αργότερα, κατά το ολιγόκαινο. Στην Αμερική μόλις άρχιζε η ανύψωση των Βραχωδών ορέων. Συνέπεια των ορεογενετικών κινήσεων υπήρξε η ανανέωση της ηφαιστειακής δραστηριότητας –που κατά το κρητιδικό παρουσίαζε σχετική ύφεση– με εκδηλώσεις συχνά εντυπωσιακές (Βόρεια και Κεντρική Αμερική, Αντίλες, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Ινδίες κλπ.). Η χλωρίδα και η πανίδα διέφεραν σημαντικά κατά την περίοδο αυτή από τις αντίστοιχες του μεσοζωικού αιώνα. Πράγματι, με τη λήξη του μεσοζωικού, τα μεγάλα ερπετά υποσκελίστηκαν από μικρότερες μορφές. Επίσης οι αμμωνίτες, οι ρουδιστές και οι βελεμνίτες έπαψαν να κατακλύζουν τις θάλασσες. Στον αέρα, τα οδοντοφόρα πτηνά υποκαταστάθηκαν από άλλα είδη χωρίς δόντια, που έμοιαζαν πολύ περισσότερο με τα σημερινά. Το θαλάσσιο περιβάλλον κατά το η. κατοικήθηκε από τρηματοφόρα και ειδικότερα από νουμμουλίτες. Μεγάλη λιθογενετική σημασία παρουσίαζαν τα κοράλλια, που συνέχιζαν να σχηματίζουν απόκρημνες ακτές κατά μήκος της μεσογειακής λεκάνης. Άφθονες ήταν οι χαρακτηριστικές μορφές των ακανόνιστων εχινοδέρμων και των οστρακωδών. Τα μαλάκια εξακολουθούσαν να παρουσιάζουν ενδιαφέρουσες μορφές, ενώ από τα ψάρια κυριαρχούσαν εκείνα που είχαν οστέινο σκελετό. Εμφανίστηκαν επίσης τα πρώτα θαλάσσια θηλαστικά. Στην ξηρά, η εξαφάνιση των μεγάλων ερπετών άφησε ελεύθερο το πεδίο στην ανάπτυξη των θηλαστικών. Η χλωρίδα παρουσίαζε τεράστια εξάπλωση των αγγειοσπέρμων, τα οποία ευνοήθηκαν από την προοδευτική επίδραση πάνω στη Γη ενός θερμού κλίματος, με τοπικές όμως παραλλαγές, που είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ειδικών ομάδων, ανάλογα με τις κλιματικές περιοχές όπου ανήκαν. Στα ηωκαινικά στρώματα περικλείονται διάφορα κοιτάσματα ορυκτών. Σπουδαιότερα και πιο εκμεταλλεύσιμα από αυτά είναι του βωξίτη, του χρυσού (Καρπάθια και Νότια Αμερική), του πετρελαίου, του φωσφόρου, του αργίλου, του γύψου, του λιγνίτη, όπως επίσης και διάφορα δομήσιμα υλικά. Στην Ελλάδα τα στρώματα του παλαιόκαινου και του η. είναι κυρίως ασβεστόλιθοι, με πλούσια πανίδα από τρηματοφόρα και κατά δεύτερο λόγο κοράλλια. Συναντώνται επίσης και κερατόλιθοι που παρεμβάλλονται μέσα στους ασβεστόλιθους. Πάνω από αυτούς αναπτύσσεται ο ηωκαινικο-ολιγοκαινικός φλύσχης, ο οποίος στα κατώτερα μέρη του αποτελείται από αργίλους, μάργες και λεπτόκοκκους ψαμμίτες, ενώ στα ανώτερα από χονδρόκοκκους ψαμμίτες και κροκαλοπαγή. Τα παλαιογενή στρώματα, μαζί με τα μεσοζωικά, συνέβαλαν σημαντικά στην κατασκευή των ορέων της Ελλάδας. Τα βουνά των Ιονίων νήσων, η Πίνδος, τα Άγραφα, ο Όρθρυς, τα περισσότερα βουνά της Εύβοιας, της Κρήτης, της Χίου, της Αττικής, της Πελοποννήσου κλπ. αποτελούνται κατά μεγάλο μέρος από μεσοζωικά και παλαιογενή στρώματα. Επίσης, ηωκαινικά στρώματα βρίσκονται στη ζώνη του Αξιού, στη Δειναρική ζώνη και στην ελληνική Θράκη. Στην περιοχή Αλεξανδρούπολης και Κομοτηνής υπάρχουν ηωκαινικοί λιγνίτες (οι μόνοι παλαιογενούς ηλικίας στην Ελλάδα), ενώ οι άλλες λιγνιτοφόρες λεκάνες της Ελλάδας είναι νεογενούς ηλικίας. Κατά το παλαιόκαινο και το η., η Ελλάδα ήταν καλυμμένη ολόκληρη από θάλασσα – εκτός από τις κρυσταλλοπαγείς μάζες που δεν καλύφθηκαν ποτέ, γιατί δεν παρουσιάζουν αποθέσεις θαλάσσιων ιζημάτων. Κατά τα τέλη του η. οι θάλασσες άρχισαν να γίνονται πιο αβαθείς. Πάνω, συσχέτιση των ηωκαινικών στρωματογραφικών σειρών της λεκάνης του Παρισιού (αριστερά) και των Βικεντιανών Άλπεων (δεξιά): c) θαλάσσιοι ασβεστόλιθοι· cl) λιμναίοι ασβεστόλιθοι· sm) θαλάσσια άμμος· sc) χερσαία άμμος· al) λιμναίες λιγνιτοφόροι άργιλοι· m) μάργες· cm) μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι· t) ηφαιστειακοί τόφοι. Τα σχέδια αριστερά παρουσιάζουν σημαντικά δείγματα απολιθωμάτων της ζωής κατά το ηώκαινο: 1) διάτρημα, πτηνό ύψους περίπου 2 μ.· 2) φενακόδους, θηλαστικό, πρόγονος των οπληφόρων· 3) αξτούρια ζικ-ζακ, κεφαλόποδο πou επέζησε των προηγούμενων περιόδων· 4) νουμμουλίτες, τρηματοφόρα που δημιουργούν οργανογενή πετρώματα.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать курсовую

Look at other dictionaries:

  • γεωλογία — Επιστήμη που μελετά την εξελικτική ιστορία της Γης και την υλική σύσταση των δυνάμεων που την διαμόρφωσαν. Αναλυτικότερα, η γ. εξετάζει τα διαδοχικά στάδια εξέλιξης του πλανήτη μας, τους διάφορους παράγοντες που επέδρασαν στη διαμόρφωση της… …   Dictionary of Greek

  • προβοσκιδωτά — Τάξη θηλαστικών, η ονομασία των οποίων προέρχεται από το ότι είναι προικισμένα με προβοσκίδα. Τα π. εμφανίστηκαν κατά το ηώκαινο στην Αφρική και διαδόθηκαν κατά το τριτογενές και τεταρτογενές σε ολόκληρο τον κόσμο, εκτός από την Αυστραλία· μερικά …   Dictionary of Greek

  • ταινιόδοντα — τα, Ν (παλαιοντ.) απολιθωμένη τάξη θηλαστικών, οι εκπρόσωποι τής οποίας έζησαν από το ανώτερο παλαιόκαινο ώς το ανώτερο ηώκαινο στη βόρεια Αμερική, και, μόνον κατά το μέσο ηώκαινο, στην Ασία. [ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. αγγλ. taeniodonta <… …   Dictionary of Greek

  • αιώνες, γεωλογικοί — Η ιστορία της Γης διαιρείται σε πέντε αιώνες: (α) αρχαϊκόςαρχαιοζωικός (που περιλαμβάνει και τον προτεροζωικό, ορισμός που δεν επικράτησε τελικά), (β) πρωτογενήςπαλαιοζωικός, (γ) δευτερογενήςμεσοζωικός, (δ) τριτογενήςκαινοζωικός, (ε) τεταρτογενής …   Dictionary of Greek

  • Αλγερία — I (Αστρον.).Αστεροειδής που το φαινόμενο μέγεθός του στη μέση αντίθεσή του είναι ίσο προς 14,6, ενώ αν βρισκόταν σε απόσταση μιας αστρονομικής μονάδας από τον Ήλιο και από τη Γη θα είχε φαινόμενο μέγεθος 10,5. II Κράτος της βορειοδυτικής… …   Dictionary of Greek

  • Ινδία — Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Ινδίας Έκταση: 3.287.590 τ. χλμ. Πληθυσμός: 1.029.991.145 (2001) Πρωτεύουσα: Νέο Δελχί (12.791.458 κάτ. το 2001)Κράτος της νότιας Ασίας. Συνορεύει Α με το Μπαγκλαντές και τη Μυανμάρ (Βιρμανία), Β με την Κίνα και… …   Dictionary of Greek

  • νουμουλίτες — Οικογένεια πρωτόζωων της τάξης των τρηματοφόρων. Οι Ν. έχουν διάτρητο ασβεστολιθικό κέλυφος που αποκτά αξιόλογες διαστάσεις (η διάμετρός τους μπορεί να είναι από 6 χιλιοστά έως 14 εκ., ανάλογα με το είδος). Το σχήμα του κελύφους είναι… …   Dictionary of Greek

  • παλαιογενές σύστημα — Το πρώτο σύστημα του καινοζωικού αιώνα, που αντιστοιχεί στην πρώτη περίοδο της γεωλογικής ιστορίας της Γης κατά τον αιώνα αυτόν. Το π.σ. ακολουθεί το κρητιδικό και προηγείται του νεογενούς συστήματος. Ο όρος π.σ. καθιερώθηκε ύστερα από πρόταση… …   Dictionary of Greek

  • Ακτινοπτερύγιοι — Υφομοταξία ψαριών της ομοταξίας των οστεϊχθύων. Έχουν χόνδρινο σκελετό, περισσότερο ή λιγότερο οστεοποιημένο, σώμα γεμάτο λέπια και ακτινωτά πτερύγια (απ’ όπου και η ονομασία τους). Η υφομοταξία αυτή περιλαβαίνει το μεγαλύτερο μέρος των ψαριών… …   Dictionary of Greek

  • Κυθέρεια — Γένος μαλακοστράκων της οικογένειας των κυθερειιδών. Ανακαλύφθηκαν από τον Λαμάρκ το 1805 και περιλαμβάνουν μαλάκια με χοντρή κόγχη, λεία υαλοασβεστολιθική σύσταση και ωοειδές σχήμα. Απολιθωμένα λείψανά τους έχουν βρεθεί σε στρώματα διαφόρων… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”